Hiểu về sự gia tăng vũ khí gần đây của Đông Nam Á: Cam kết về khả năng phản ứng quân sự tối thiểu
Vấn đề/Khu vực: An ninh/Châu Á và Đại Dương, Đông Nam Á
Chuyên gia: Lee Jaehyon/Trung tâm Nghiên cứu Khu vực; Phòng Xuất bản và Truyền thong
Hai thập kỷ qua đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể trong chi tiêu quốc phòng của các nước Đông Nam Á. Trong khi nhiều người cho rằng điều này là do xung đột với Trung Quốc ở Biển Đông và các mối đe dọa an ninh do sự trỗi dậy của Trung Quốc gây ra, thì nhiều khả năng là do bình thường hóa năng lực quân sự hoặc có được năng lực phù hợp để tự vệ. Dưới sự bảo vệ của Chiến tranh Lạnh, các nước Đông Nam Á đã chuyển hướng nguồn lực từ quốc phòng sang tăng trưởng kinh tế, và quân đội của họ, vốn quan tâm nhiều hơn đến việc chuẩn bị cho tình hình bất ổn chính trị trong nước hoặc can thiệp vào chính trị trong nước hơn là các mối đe dọa bên ngoài, không thấy cần phải nâng cấp hệ thống vũ khí của mình. Tình hình này đã thay đổi khi Chiến tranh Lạnh kết thúc và các nước Đông Nam Á tăng trưởng kinh tế. Họ cần có năng lực quốc phòng tương xứng với quy mô của mình và cần có khả năng ứng phó tối thiểu trong trường hợp xảy ra tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc. Vì những lý do này, các nước Đông Nam Á có khả năng sẽ tiếp tục đầu tư vào quân đội và tăng cường quốc phòng trong một thời gian.
Xu hướng chi tiêu quốc phòng và xây dựng quân đội ở Đông Nam Á kể từ năm 2000
Kể từ năm 2000, ngày càng có nhiều sự quan tâm đến việc tăng cường năng lực quân sự của các nước Đông Nam Á. Đặc biệt, xu hướng xây dựng quân đội ở Đông Nam Á đặc biệt được quan tâm vì cạnh tranh chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã trở nên gay gắt nhất kể từ khi bắt đầu.1 Từ năm 2000 đến năm 2021, chi tiêu quốc phòng ở hầu hết các nước Đông Nam Á đã tăng đáng kể (Xem Phụ lục 1). Trong giai đoạn này, Đông Á nói chung và Hàn Quốc nói riêng đã tăng chi tiêu quốc phòng lần lượt là 4,1 và 3,6 lần, trong khi Indonesia tăng 7,3 lần, Campuchia tăng 7,9 lần và Việt Nam tăng sáu lần. Chi tiêu quốc phòng của Việt Nam, xếp thứ bảy ở Đông Nam Á năm 2010, đã tăng lên thứ tư ở Đông Nam Á vào năm 2021. Singapore chỉ tăng chi tiêu quốc phòng 2,6 lần, nhưng nước này đã là nước chi tiêu quốc phòng lớn và đến năm 2021, đây là quốc gia Đông Nam Á duy nhất chi hơn 10 tỷ đô la cho quốc phòng.2
Cũng quan trọng như mức tăng tuyệt đối trong chi tiêu quốc phòng là mức tăng chi tiêu quốc phòng tính theo tỷ lệ phần trăm GDP (xem Phụ lục 2). Từ năm 2000 đến năm 2010, Malaysia (2,0%), Việt Nam (2,1%), Brunei (3,0%) và Singapore (4,2%) đã vượt xa tỷ lệ GDP/quốc phòng chung của Đông Á (1,5%). Ngay cả Hàn Quốc, quốc gia liên tục phải đối mặt với các mối đe dọa từ Triều Tiên, cũng chỉ ở mức 2,4 phần trăm. Xu hướng này tiếp tục trong mười năm từ 2011 đến 2021. Singapore (3,0%) và Brunei (3,0%) vẫn vượt quá mức trung bình của Đông Á (1,6%) và chi tiêu quốc phòng của Hàn Quốc (2,6%) tính theo tỷ lệ phần trăm GDP. Việt Nam cũng đã tăng chi tiêu quốc phòng tính theo tỷ lệ phần trăm GDP, chi 2,24% GDP cho quốc phòng từ năm 2011 đến 2021, tăng khiêm tốn so với thập kỷ trước.3
Sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Đông Nam Á cũng được phản ánh trong việc nhập khẩu vũ khí. Trình độ công nghệ quốc phòng ở các nước Đông Nam Á không cao lắm và hầu hết các loại vũ khí chính của họ đều được nhập khẩu. Kể từ những năm 2000, Singapore, Malaysia, Indonesia và Việt Nam đã dẫn đầu về nhập khẩu vũ khí của Đông Nam Á theo thứ tự so le.4 Hoạt động mua vũ khí của Singapore tương đối ổn định trong giai đoạn này. Malaysia đã chi rất nhiều cho việc nhập khẩu vũ khí vào một thời điểm nào đó vào khoảng năm 2010, trong khi Indonesia đã chi rất nhiều vào giữa những năm 2010 sau khi nhiệm kỳ tổng thống của Joko Widodo bắt đầu. Việt Nam chứng kiến sự gia tăng đột biến trong hoạt động mua vũ khí vào đầu những năm 2010, trùng với sự ra đời của chính sách xoay trục của Hoa Kỳ và sự gia tăng hợp tác chiến lược giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.
Cũng thú vị như giá trị tuyệt đối của nhập khẩu vũ khí là câu hỏi về việc nhà xuất khẩu vũ khí nào thống trị thị trường Đông Nam Á, không có quốc gia nào thống trị. Theo một báo cáo trích dẫn dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), các lô hàng vũ khí của các quốc gia Đông Nam Á từ năm 2000 đến năm 2019 cho thấy Nga đứng đầu danh sách với doanh số 10 tỷ đô la, tiếp theo là Hoa Kỳ với khoảng 7,9 tỷ đô la, Pháp với 3,5 tỷ đô la, Đức với 2,8 tỷ đô la, Trung Quốc với 2,6 tỷ đô la, Hàn Quốc với 2,1 tỷ đô la và Vương quốc Anh với 1,3 tỷ đô la vũ khí bán cho Đông Nam Á.5 Mặc dù Nga đứng đầu danh sách, nhưng danh sách này không hoàn toàn nghiêng về bất kỳ quốc gia nào.
Liệu Đông Nam Á có đang tìm kiếm một cuộc chạy đua vũ trang với Trung Quốc không?
Mối đe dọa từ Trung Quốc là chủ đề thường xuyên trong quá trình tăng cường vũ trang của các quốc gia Đông Nam Á trong hai thập kỷ qua, đặc biệt là kể từ những năm 2010.6 Mặc dù đúng là mối lo ngại về các mối đe dọa an ninh tiềm tàng của Trung Quốc đã gia tăng, nhưng tuyên bố rằng các quốc gia Đông Nam Á đang hiện đại hóa và xây dựng quân đội của họ chỉ để chống lại Trung Quốc và điều này dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang với Bắc Kinh có phần cường điệu. Colin Gray coi các điều kiện cho một cuộc chạy đua vũ trang là 1) sự tồn tại của một kẻ thù đối địch, 2) tổ chức các lực lượng quân sự theo cách chống lại kẻ thù, 3) sự mở rộng về chất lượng và số lượng của sức mạnh quân sự, và 4) sự mở rộng nhanh chóng và cải thiện về chất lượng của năng lực quân sự.7 Mối quan hệ của các quốc gia Đông Nam Á với Trung Quốc và quá trình tăng cường quân sự của các quốc gia Đông Nam Á không đáp ứng được các điều kiện này. Đông Nam Á và Trung Quốc dường như không phải là những kẻ thù đối địch, và như chúng ta sẽ thấy bên dưới, quá trình tăng cường quân sự của Đông Nam Á không phải là biện pháp răn đe hiệu quả đối với Trung Quốc, và quá trình mở rộng quân sự của Đông Nam Á cũng không theo kịp tốc độ mở rộng quân sự của Trung Quốc.
Điều đầu tiên có thể nghĩ đến liên quan đến các mối đe dọa an ninh của Trung Quốc đối với các quốc gia Đông Nam Á là tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông. Sức mạnh hải quân và không quân của Trung Quốc có thể là lực lượng quân sự quan trọng nhất trong trường hợp xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế và vùng biển lãnh thổ của các quốc gia Đông Nam Á, tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông và các mối đe dọa trên biển. Tuy nhiên, sức mạnh hải quân và không quân kết hợp của mười quốc gia Đông Nam Á không đủ để sánh ngang với Trung Quốc. Họ bị áp đảo rất nhiều không chỉ về quân số mà còn về tàu và máy bay. Tổng chi tiêu quốc phòng của mười quốc gia ASEAN chỉ bằng một phần bảy của Trung Quốc (xem Phụ lục 3). Trong những hoàn cảnh này, thật không thuyết phục khi mong đợi các quốc gia Đông Nam Á nhanh chóng tăng cường vũ trang để chuẩn bị cho mối đe dọa an ninh của Trung Quốc. Thay vào đó, việc lôi kéo Hoa Kỳ vào để cân bằng với Trung Quốc về mặt quân sự là một chiến lược mong muốn hơn đối với các quốc gia Đông Nam Á về mặt chi phí và hiệu quả.
Tuy nhiên, các nước Đông Nam Á không thể ngồi yên khi Trung Quốc sử dụng sức mạnh hải quân áp đảo và lực lượng dân quân biển do Trung Quốc hậu thuẫn ở Biển Đông để chiếm đóng hiệu quả các đảo ở Biển Đông do các nước Đông Nam Á kiểm soát hoặc khi tàu đánh cá Trung Quốc xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của các nước Đông Nam Á. Họ phải chứng minh được thiện chí bảo vệ chủ quyền và vùng biển lãnh thổ của mình trước Trung Quốc bằng “lực lượng thiết yếu tối thiểu” hoặc “sự răn đe đáng tin cậy tối thiểu”.8 Theo nghĩa này, việc tăng cường quân sự của Đông Nam Á có thể được coi là một nỗ lực nhằm đảm bảo rằng họ có năng lực quân sự tối thiểu để chống lại hoặc phản đối các hoạt động quân sự của Trung Quốc một cách có ý nghĩa.
Sự can thiệp chính trị của quân đội đã làm đình trệ sự tiến bộ của quân đội Đông Nam Á
Để giải thích đúng đắn về việc tăng chi tiêu quốc phòng và xây dựng quân đội của Đông Nam Á trong hai thập kỷ qua, cần phải xem xét bối cảnh lịch sử và cấu trúc. Nói một cách đơn giản, bản chất của quân đội Đông Nam Á và kinh nghiệm lịch sử của các quốc gia Đông Nam Á đã làm chậm quá trình hiện đại hóa quân đội của họ trong một thời gian dài. Sự mở rộng quân đội của Đông Nam Á kể từ những năm 2000 không chỉ là phản ứng trước các mối đe dọa cụ thể mà còn là phản ứng trước sự chậm trễ về mặt cấu trúc trong quá trình hiện đại hóa. Thoạt nhìn, lập luận cho rằng quá trình hiện đại hóa quân đội ở Đông Nam Á đã bị đình trệ có vẻ không mấy thuyết phục. Một số quốc gia Đông Nam Á có quân đội hùng mạnh. Nếu họ mạnh hơn, họ sẽ nỗ lực nâng cấp trang thiết bị quân sự và hệ thống vũ khí của mình, ngay cả khi điều đó không khả thi về mặt kinh tế, và sẽ không có sự vội vã hiện đại hóa đột ngột.
Lịch sử và kinh nghiệm của quân đội Đông Nam Á đã chỉ ra một quỹ đạo khác với lý luận chung này. Quân đội của Indonesia, Thái Lan, Việt Nam và Myanmar nằm trong số những quân đội hùng mạnh nhất ở Đông Nam Á. Họ không chỉ lớn mà còn là những thực thể hùng mạnh có ảnh hưởng đáng kể trong nước. Tuy nhiên, có quân đội mạnh không giống với có sức mạnh quân sự mạnh. Trong bối cảnh Đông Nam Á, điều trước đây có nghĩa là có ảnh hưởng đáng kể trong nước do tham gia chính trị, không phải có sức mạnh quân sự mạnh do hiện đại hóa quân đội. Nói cách khác, ở Đông Nam Á, quân đội không tuân theo công thức quan hệ dân sự-quân sự thông thường là tăng chi tiêu quốc phòng và mở rộng năng lực quân sự vì lợi ích chung – chính lợi ích nội bộ gắn kết họ lại với nhau.
Quân đội Indonesia hoạt động như một công cụ an ninh của chế độ thời Suharto bắt đầu từ năm 1966. Họ đã hợp pháp hóa sự tham gia của mình vào chính trị trong nước thông qua điều khoản chức năng kép (Dwi Fungsi) trong hiến pháp, trao cho họ trách nhiệm về an ninh quốc gia cũng như phát triển xã hội. Tại Myanmar, quân đội đã nắm quyền lực chính trị trong một cuộc đảo chính năm 1962 trong cuộc xung đột sắc tộc giữa người Miến Điện và các dân tộc thiểu số và duy trì chế độ quân sự trong 53 năm, cho đến năm 2015. Quân đội Thái Lan đã nắm quyền lực chính trị trong khoảng 20 cuộc đảo chính quân sự kể từ khi nước này áp dụng chế độ quân chủ lập hiến vào năm 1932. Hơn một nửa trong số khoảng 50 nội các được thành lập kể từ năm 1932 đều do quân đội thống trị.9 Quân đội Việt Nam cũng giành được tính chính danh trong nước dựa trên những chiến thắng trong Chiến tranh Hoa Kỳ-Việt Nam và Chiến tranh Bán đảo Đông Dương lần thứ ba với Trung Quốc. Ngày nay, đây là nền tảng vững chắc nhất để Đảng Cộng sản Việt Nam nắm giữ quyền lực.
Ngoài ra, cả chế độ quân sự, việc đàn áp phe đối lập trong nước để duy trì chế độ độc tài, cũng như việc đàn áp các yêu cầu dân chủ đều không đòi hỏi vũ khí tiên tiến. Do đó, bất chấp ảnh hưởng chính trị của quân đội hùng mạnh, họ đã thể hiện rất ít sự quan tâm đến việc hiện đại hóa trang thiết bị và vũ khí của mình, hoặc ít nhất là duy trì trang thiết bị và vũ khí tương xứng với quy mô của nhà nước và nền kinh tế của mình. Ngoài ra, ngân sách quốc phòng có thể đã bị chuyển hướng cho các mục đích khác ngoài việc tăng cường quyền lực, do tham nhũng. Điều này đã khiến quân đội Đông Nam Á sau Chiến tranh Lạnh, sau dân chủ hóa có một kho vũ khí được trang bị kém.
Chiếc ô an ninh Chiến tranh Lạnh và sự chậm trễ trong việc xây dựng quân đội
Sự vắng mặt tương đối của xung đột trong khu vực và chiếc ô an ninh do Hoa Kỳ cung cấp, cùng với biến số quân đội hướng nội đã đề cập ở trên, đã làm chậm quá trình hiện đại hóa quân đội Đông Nam Á. Hầu hết các quốc gia Đông Nam Á đã được sáp nhập vào trật tự Chiến tranh Lạnh với nền độc lập của họ. Singapore, Philippines, Thái Lan và Malaysia là những thành viên đầu tiên của khối do Hoa Kỳ lãnh đạo. Philippines đóng vai trò là căn cứ tiền phương của Hoa Kỳ cho Đông Nam Á trên biển, tập trung tại Căn cứ Hải quân Vịnh Subic và Căn cứ Không quân Clark. Hoa Kỳ đã cung cấp cho Philippines vật tư và đào tạo.10 Thái Lan cũng là đồng minh của Hoa Kỳ, đóng vai trò là căn cứ hậu phương trong Chiến tranh Việt Nam, cung cấp căn cứ không quân cho các hoạt động quân sự của Hoa Kỳ tại Bán đảo Đông Dương và nhận được đào tạo và vật tư từ Hoa Kỳ.11 Anh, quốc gia có chế độ thực dân ở Bán đảo Mã Lai, đã đồn trú quân đội và cung cấp hỗ trợ và đào tạo cho quân đội Malaysia cho đến năm 1960 để quản lý mối đe dọa cộng sản trong khu vực.12 Khi Malaysia giành được độc lập vào năm 1957, Vương quốc Anh và Malaysia đã ký Hiệp định Phòng thủ Anh-Malaya (AMDA), theo đó Malaysia nhận được hỗ trợ liên quan đến an ninh từ Vương quốc Anh.
Trong Chiến tranh Lạnh, với các mối đe dọa cộng sản ở Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, Campuchia, Lào, Trung Quốc và Liên Xô, Hoa Kỳ và các nước phương Tây khác đã cung cấp hỗ trợ quân sự và an ninh mà các nước Đông Nam Á không theo chủ nghĩa cộng sản cần. Vì các quốc gia riêng lẻ trong khối chống cộng sản nhận được sự đảm bảo an ninh và hàng hóa công cộng an ninh từ Hoa Kỳ, Anh và các nước phương Tây khác, nên không có động lực mạnh mẽ nào để họ dành nguồn lực cho việc phát triển năng lực quốc phòng và quân sự của riêng mình. Các nước Đông Nam Á có thể đầu tư nguồn lực của mình vào tăng trưởng kinh tế để đảm bảo sự ổn định trong nước và hỗ trợ chính trị. Hơn nữa, theo chiến lược Chiến tranh Lạnh, thị trường Hoa Kỳ rộng mở cho các quốc gia Đông Nam Á chống cộng sản này. Năm quốc gia ASEAN (Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Philippines và Singapore), đã chuyển hướng nguồn lực từ quân đội và hiện đại hóa quân đội sang nền kinh tế, đã trải qua sự tăng trưởng kinh tế nhanh chóng trong giai đoạn này và vươn lên hàng ngũ các nước có thu nhập trung bình hoặc phát triển vào những năm 1990.
Việc không có xung đột quân sự khu vực, cùng với an ninh bên ngoài này, đã khiến các quốc gia Đông Nam Á ít quan tâm đến việc xây dựng quân đội hơn. Một trong những lý do thành lập ASEAN là xung đột khu vực. Kể từ khi thành lập, ASEAN đã coi việc ngăn ngừa xung đột khu vực và cải thiện lòng tin giữa các quốc gia là những thành tựu quan trọng nhất của mình.13 Tất nhiên, có bối cảnh của Chiến tranh Việt Nam, nhưng Chiến tranh Việt Nam có thể được coi là một sự kiện ngoài ASEAN đối với ASEAN. Trong cả Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất và lần thứ ba, Việt Nam không phải là thành viên của ASEAN vào thời điểm đó. Các quốc gia xung đột với Việt Nam cũng là các lực lượng bên ngoài ASEAN, vì vậy ba cuộc chiến tranh Đông Dương này về mặt kỹ thuật là do các quốc gia không phải ASEAN ở Đông Nam Á tiến hành. Ít nhất là kể từ khi Campuchia, Lào, Việt Nam và Myanmar được đưa vào nhóm, không có xung đột quân sự nội bộ khu vực nào giữa các thành viên ASEAN.
Động lực mở rộng vũ khí: Tăng trưởng, hậu Chiến tranh Lạnh và bản chất thay đổi của quân đội
Sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, quân đội các nước Đông Nam Á phải đối mặt với một thực tế lạc hậu. Một phần ba số tàu của Hải quân Indonesia được ước tính là quá cũ để hoạt động trên biển. Trong số các máy bay chiến đấu của Không quân Indonesia, F-5 đã 34 tuổi, trong khi máy bay huấn luyện Hawk 53 và T-34 lần lượt là 32 và 33 tuổi. Máy bay tuần tra hàng hải 737 (MPA), một chiếc Boeing 737 được cải tiến, cũng đã 32 tuổi. Tình hình thậm chí còn tệ hơn đối với máy bay vận tải, với C-130 đã 40 tuổi, F-27 đã 38 tuổi và máy bay tiếp dầu KC-130B đã 53 tuổi.14 Máy bay chiến đấu hoạt động cuối cùng của Không quân Philippines cũng đã nghỉ hưu vào năm 2005, khiến lực lượng này không còn một máy bay chiến đấu hoạt động nào.15 Thiết bị của quân đội Việt Nam, Lào và Philippines trung bình có tuổi thọ hơn 35 năm.16
Tất nhiên, các quốc gia Đông Nam Á đã hoãn việc xây dựng quân đội và tập trung vào tăng trưởng kinh tế, dẫn đến tăng trưởng kinh tế nhanh chóng. Thái Lan, Malaysia, Indonesia và các quốc gia khác đã trải qua những năm tăng trưởng kinh tế tốt nhất của họ vào những năm 1990. Sau khi vượt qua cuộc khủng hoảng tài chính 1997-98, họ đã đặt ra mục tiêu bù đắp cho thâm hụt quốc phòng của mình vào những năm 2000. Năm 2012, Tổng thống Indonesia Susilo Bambang Yudhoyono đã nói về quá trình xây dựng quân đội nhanh chóng của đất nước vào thời điểm đó: “Câu trả lời rất đơn giản: Những gì Indonesia có còn kém xa so với những gì các nước láng giềng của chúng tôi có. Chúng tôi chỉ có ý định thu hẹp khoảng cách đó để có thể duy trì chủ quyền và hòa bình. Trong 15 đến 20 năm, quá trình hiện đại hóa quân đội của chúng tôi đã không diễn ra như mong đợi vì lý do kinh tế và các ưu tiên cấp bách khác.”17
Ngoài ra còn có biến số về bản chất thay đổi của quân đội ở một số quốc gia Đông Nam Á. Trong khi trước đây, nhiệm vụ chính của quân đội là duy trì chế độ độc tài và đàn áp các phong trào ly khai trong nước, thì quá trình dân chủ hóa đã dẫn đến việc quân đội được ưu tiên lại.18 Quân đội Đông Nam Á, vốn từng cần số lượng lớn quân đội và chỉ có vũ khí cơ bản, đã bắt đầu thấy các mối đe dọa bên ngoài sau khi dân chủ hóa, khiến hệ thống vũ khí và năng lực quân sự của họ kém hiệu quả hơn. Ngoài ra, việc tăng cường quân đội Đông Nam Á gần đây chủ yếu tập trung vào lực lượng không quân và hải quân.19 Theo báo cáo của SIPRI, 52 phần trăm vũ khí mà các nước Đông Nam Á mua trong giai đoạn năm năm từ 2007 đến 2011 có liên quan đến các hoạt động hàng hải. Hơn nữa, khi tính cả máy bay và tên lửa và radar liên quan, lượng vũ khí nhập khẩu liên quan đến hàng hải tăng lên 89 phần trăm tổng lượng vũ khí nhập khẩu.20 Khi nhiệm vụ của quân đội Đông Nam Á chuyển từ các vấn đề trong nước sang các vấn đề đối ngoại, họ trở nên quan tâm hơn đến các vấn đề hàng hải và an ninh hàng hải, đặc biệt là ở các nước Đông Nam Á có biển. Điều này đã dẫn đến việc hiện đại hóa lực lượng quân sự, đặc biệt là lực lượng hải quân và không quân.
Hợp tác quốc phòng ASEAN-Hàn Quốc: Hỗ trợ năng lực quốc phòng đầy đủ cho hòa bình
Động lực hiện đại hóa quân sự của các nước Đông Nam Á cũng là một cơ hội kinh tế cho Hàn Quốc, tạo cơ sở cho sự phát triển hơn nữa của hợp tác quốc phòng và an ninh giữa Hàn Quốc và các nước Đông Nam Á. Hàn Quốc đang giành được sức hút trên thị trường quốc phòng quốc tế. Ngành công nghiệp quốc phòng của Hàn Quốc đang mở rộng thị trường tại các nước châu Âu và Đông Nam Á, bao gồm cả xuất khẩu thiết bị quốc phòng quy mô lớn sang Ba Lan sau chiến tranh ở Ukraine. Năm 2022, Hàn Quốc đã xuất khẩu xe tăng K-2, pháo tự hành K-9 và máy bay tấn công hạng nhẹ FA-50 sang Ba Lan. Tại Đông Nam Á, Hàn Quốc đã liên tục xuất khẩu máy bay, tàu ngầm và tàu chiến sang Indonesia, Malaysia, Philippines và Thái Lan kể từ những năm 2000. Hoạt động xuất khẩu sang Đông Nam Á đi kèm với việc tặng các thiết bị quốc phòng lỗi thời, đặc biệt là kể từ những năm 2000. Hàn Quốc đã cung cấp cho Philippines, Campuchia, Đông Timor và Việt Nam khoảng 30 tàu chiến lỗi thời kể từ năm 1993 (xem Phụ lục 4 và 5).
Hợp tác chính trị và an ninh là một phần quan trọng trong Chính sách phương Nam mới của chính quyền Moon, trong đó hình dung về quốc phòng và hợp tác quốc phòng với các nước Đông Nam Á. Chiến lược ASEAN mới của chính quyền hiện tại, Sáng kiến đoàn kết Hàn Quốc-ASEAN (KASI), cũng nhấn mạnh đến quốc phòng và hợp tác chiến lược. Các nước Đông Nam Á cũng rất quan tâm đến hợp tác quốc phòng và khoa học công nghệ với Hàn Quốc.21 Khoa học và công nghệ tiên tiến của Hàn Quốc, vị thế là một cường quốc không đe dọa không giống như Hoa Kỳ và Trung Quốc, hình ảnh trung lập và sức mạnh mềm của nước này đã kết hợp để biến Hàn Quốc trở thành đối tác đáng mơ ước đối với các nước Đông Nam Á đang tìm cách hiện đại hóa lực lượng quân sự của mình, không chỉ để mua vũ khí mà còn để phát triển ngành công nghiệp quốc phòng của họ trong dài hạn.
Đối với Hàn Quốc, xuất khẩu quốc phòng sang Đông Nam Á có lợi theo nhiều cách. Tác động trực tiếp nhất là tác động kinh tế của xuất khẩu quốc phòng. Xuất khẩu vũ khí và thiết bị là một chuyện, nhưng nhu cầu bảo dưỡng máy bay, tàu thuyền liên tục, v.v. cũng tạo ra lợi ích kinh tế. Xuất khẩu quốc phòng của Hàn Quốc thường có giá cạnh tranh hơn hoặc chất lượng vượt trội hơn so với xuất khẩu từ các nước khác. Ngoài ra, mức độ hiện đại hóa quân sự mà các nước Đông Nam Á hiện đang tìm kiếm không phải là vũ khí đắt tiền, công nghệ cao do Hoa Kỳ sản xuất. Các nước Đông Nam Á muốn có các hệ thống vũ khí giá cả phải chăng và đáng tin cậy, và có rất ít quốc gia, bao gồm cả Hoa Kỳ, có thể cung cấp chúng. Đối với Hàn Quốc, thị trường Đông Nam Á là thị trường quan trọng để duy trì sản xuất các hệ thống vũ khí không phải là tối tân nhưng có một mức hiệu suất nhất định, vì quốc gia này cần sự kết hợp cao-thấp giữa các hệ thống vũ khí tối tân và hạng hai để sử dụng hiệu quả các nguồn lực. Xuất khẩu của Hàn Quốc tự nhiên là tích cực cho khả năng tương tác của các hệ thống vũ khí giữa Hàn Quốc và các nước ASEAN và giữa Hàn Quốc, Hoa Kỳ và ASEAN. Sự tin tưởng lẫn nhau tạo ra bởi sự hợp tác như vậy cũng là cơ sở để tiến tới các cấp độ hợp tác quốc phòng và an ninh cao hơn.
Mặc dù có nhiều lợi thế, nhưng hợp tác quốc phòng và xuất khẩu giữa ASEAN và Hàn Quốc không phải lúc nào cũng tích cực. Vì nó liên quan đến năng lực quốc phòng và vũ khí có khả năng gây chết người, nên phải tiếp cận một cách thận trọng. Trước hết, hợp tác quốc phòng ASEAN-ROK và xuất khẩu quốc phòng của Hàn Quốc sang ASEAN phải dựa trên nền tảng hòa bình, mặc dù điều đó nghe có vẻ nghịch lý. Cần phải làm rõ trước rằng hợp tác quốc phòng ASEAN-ROK và quốc phòng là để “phòng thủ đầy đủ” nhằm giúp các nước Đông Nam Á xây dựng năng lực quốc phòng tương xứng với quy mô và sức mạnh kinh tế của họ. Nó cũng phải liên quan đến hiện đại hóa quân đội ở mức độ mà họ có thể ứng phó đầy đủ với các mối đe dọa an ninh mà họ phải đối mặt. Đảm bảo năng lực quốc phòng đầy đủ thông qua hiện đại hóa quân đội của các nước Đông Nam Á là cách duy trì hòa bình trong khu vực. Đồng thời, cần phải thận trọng và cảnh giác để đảm bảo rằng hợp tác quốc phòng của Hàn Quốc với Đông Nam Á và hợp tác công nghiệp quốc phòng của Hàn Quốc với các nước Đông Nam Á không góp phần vào việc đàn áp các lực lượng chính trị trong nước hoặc đàn áp các dân tộc thiểu số. Chúng ta phải đảm bảo rằng vũ khí do Hàn Quốc sản xuất và viện trợ của Hàn Quốc không bị sử dụng sai mục đích theo cách này.
______
Phụ lục 1. Tăng ngân sách quốc phòng, 2000 đến 2021 ở Đông Nam Á
Phụ lục 2. Tỷ lệ chi tiêu quốc phòng/GDP trung bình 10 năm của các nước Đông Nam Á
Phụ lục 3. Nhập khẩu vũ khí của các nước Đông Nam Á lớn sau năm 2000 (triệu đô la Mỹ)
Phụ lục 4. Xuất khẩu vũ khí chính của Hàn Quốc sang Đông Nam Á trong những năm gần đây
Phụ lục 5. Sự hỗ trợ của Hàn Quốc cho Hải quân Đông Nam Á
______
Bài viết này là Bản tóm tắt bằng tiếng Anh về Tóm tắt vấn đề Asan (2023-15).
(‘최근 동남아 군비 증강의 이해: 최소한의 군사적 대응능력 확보 의지’, https://www.asaninst.org/?p=89750)
1. Ví dụ, xem Joshua Kurlantzik. 2010. “Cuộc chạy đua vũ trang ở Đông Nam Á.” Châu Á không giới hạn. ngày 20 tháng 10 (https://www.cfr.org/blog/southeast-asian-arms-race); Brijesh Khemlani. 2011. “Cuộc chạy đua vũ trang ở Đông Nam Á.” Bình luận RUSI. Ngày 13 tháng 1 (https://rusi.org/explore-our-research/publications/commentary/southeast-asias-arms-race); James Guild. 2022. “Liệu có cuộc chạy đua vũ trang nào đang diễn ra ở Đông Nam Á không?” The Diplomat. Ngày 8 tháng 2.
2. Dựa trên số liệu thống kê từ Dữ liệu của Ngân hàng Thế giới. “Chi tiêu quân sự (USD hiện tại)” (https://data.worldbank.org/indicator/MS.MIL.XPND.CD).
3. Dựa trên số liệu thống kê từ Dữ liệu của Ngân hàng Thế giới. “Chi tiêu quân sự (% GDP)” (https://data.worldbank.org/indicator/MS.MIL.XPND.GD.ZS)
4. Dựa trên số liệu thống kê từ Dữ liệu của Ngân hàng Thế giới. “Nhập khẩu vũ khí (giá trị chỉ báo xu hướng SIPRI)” (https://data.worldbank.org/indicator/MS.MIL.MPRT.KD)
5.David Hutt. 2022. “Tại sao Đông Nam Á tiếp tục mua vũ khí của Nga”. DW (Deutsche Welle). Ngày 4 tháng 5 (https://www.dw.com/en/why-southeast-asia-continues-to-buy-russian-weapons/a-61364950
6. Ví dụ, xem Sheryn Lee. 2015. “Asia’s Lethal Naval Arms Race.” The National Interest. Ngày 2 tháng 7; Lindsay Murdoch. 2012. “Arms Race Explodes as Neighbours Try to Counter China.” The Sydney Morning Herald. Ngày 19 tháng 11; Richard Bitzinger. 2007. “The China syndrome: Chinese Military Modernization and the Rearming of Southeast Asia.” RSIS Working Paper 126:7.
7.Colin Gray. 1971. “The Arms Race Phenomenon.” World Politics 24:1.
8.Felix K. Chang. 2021. “Southeast Asian Naval Modernization and Hedging Strategies.” Asan Forum. Ngày 29 tháng 12 (https://theasanforum.org/southeast-asian-naval-modernization-and-hedging-strategies/#6).
9. Robert Dayley. 2020. Đông Nam Á trong Kỷ nguyên Quốc tế Mới (London: Routledge). tr. 44.
10. Andrew Tan. 2004. “Xu hướng hiện đại hóa lực lượng ở Đông Nam Á.” RSIS Working Paper số 59 (Singapore: Đại học Công nghệ Nanyang). tr. 22.
11. David Shambaugh. 2020. Nơi các cường quốc gặp nhau: Hoa Kỳ và Trung Quốc ở Đông Nam Á (New York: Nhà xuất bản Đại học Oxford). tr. 90-93.
12. Aurel Croissant và Philip Lorenz. 2018. Chính trị so sánh của Đông Nam Á: Giới thiệu về Chính phủ và Chế độ chính trị, ấn bản lần thứ 1 (Cham.: Springer). tr. 164-165.
13. Trước khi ASEAN được thành lập vào năm 1967, khu vực này có nhiều nguồn tranh chấp khu vực khác nhau. Xem Rodolfo C. Severino. 2006. Đông Nam Á trong hành trình tìm kiếm cộng đồng ASEAN: Những hiểu biết sâu sắc từ cựu Tổng thư ký ASEAN (Singapore: ISEAS – Viện Yusof Ishak). tr. 161-164, 207-208.
14. Felix Heiduk. 2018. “Đông Nam Á có thực sự đang chạy đua vũ trang không?” Diễn đàn Đông Á. Ngày 21 tháng 2. (https://www.eastasiaforum.org/2018/02/21/is-southeast-asia-really-in-an-arms-race/); McKinsey & Company. 2014. “Đông Nam Á: Cơ hội tăng trưởng tiếp theo trong lĩnh vực quốc phòng.” McKinsey Innovation Campus Aerospace and Defense Practices. Tháng 2. tr. 17.
15. Felix Heiduk. 2018. “Đông Nam Á có thực sự đang chạy đua vũ trang không?” Diễn đàn Đông Á. Ngày 21 tháng 2. (https://www.eastasiaforum.org/2018/02/21/is-southeast-asia-really-in-an-arms-race/).
16. Evan A. Laksmana. 2018. “Is Southeast Asia’s Military Modernization Driven by China? It’s Not That Simple.” Global Asia. 13:1.
17. Trích từ The Straits Times. 2012. “President Defends Jakarta’s Planned Arms Buy.” Ngày 3 tháng 2. Trích từ Felix Heiduk. 2017. “An Arms Race in Southeast Asia? Changing Arms Dynamics, Regional Security and the Role of European Arms Exports.” SWP Research Paper. Số 10. Trang 26.
18. Evan A. Laksmana. 2018. “Is Southeast Asia’s Military Modernization Driven by China? It’s Not That Simple.” Global Asia. 13:1.
19. Felix Heiduk. 2017. “Một cuộc chạy đua vũ trang ở Đông Nam Á? Thay đổi động lực vũ trang, an ninh khu vực và vai trò của xuất khẩu vũ khí châu Âu.” Bài báo nghiên cứu của SWP. Số 10. tr. 25.
20. Simon T. Wezeman. 2011. “Kích thước hàng hải của chuyển giao vũ khí sang Đông Nam Á, 2007-11.” Niên giám SIPRI 2012: Vũ khí, giải trừ quân bị và an ninh quốc tế. tr. 280.
21. Gilang Kembara. 2022. “Hợp tác an ninh hàng hải Indonesia-ROK.” Trong Andrew W. Mantong và Waffaa Kharisma (Biên tập viên), Điều hướng vùng biển chưa được khám phá: Hợp tác an ninh giữa ROK và ASEAN (Jakarta: Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược). tr. 52-54.
Nguồn: en.asaninst.org
NTHF | Lĩnh Nam chuyển ngữ